پل گاومیشان , حیرت انگیز‌ترین پل تاریخی غرب کشور

پل تاریخی گاومیشان واقع در شهرستان دره شهر در استان ایلام به دلیل قرار گرفتن بر روی رودخانه سیمره و استحکام، یکی از حیرت انگیزه‌ترین پل‌های تاریخی غرب کشور است.بر اساس گزارش ها  مورخان در مطالعه تاریخ کهن شهرستان دره شهر، این شهرستان را اولین شهر دوران ساسانیان نامیده اند و این شهرستان با آثار تاریخی متعدد مانند ماداکتو، آتشکده‌های تاریخی متعدد، پل گاومیشان و آثار تاریخی دیگر یکی از شهرهای قدیمی و تاریخی کشور محسوب می شود.

یکی از آثار تاریخی این شهرستان که همیشه در این شهرستان و کشور بیشتر مورد توجه بوده است و دارای ویژگیهای خاص پل سازی در دوران تاریخی کشور است "پل تاریخی گاومیشان" است که در این شهرستان است و بخشی از تاریخ و قدمت این شهرستان بر روی این پل نمایان شده است. پل تاریخی و زیبای گاومیشان که بقای آن متعلق به دوران ساسانی است بر روی رودخانه "سیمره" پس از تلاقی با رودخانه کشکان ساخته شده است و بر اساس نظریات مختلف وجه تسمیه نام این پل بر گرفته از "گومیشه" یعنی محل پرورش گاو است.

اما برخی از مورخان تاریخ مانند سِر "اورل استین" نام این پل را "گاماسا" می دانند ("گاماسا" از دو کلمه "گا" یعنی گاو و "ماس" به معنی ماهی تشکیل شده است.) قوس‌های جناقی آجری و سایر تعمیرات سنگی و نمای فعلی پل بیانگر مرمت این پل در دوران بعد به خصوص دوران اتابک لر کوچک است. پل تاریخی گاومیشان از پنج چشمه بزرگ تشکیل شده است که در حال حاضر فقط یکی از این چشمه‌ها سالم است و ارتباط چشمه‌ها با مسیر حرکت آب و طغیان آن محرز است. این پل بسیار فنی و پیچیده ساخته شده است به طوری که رقیبی جدی برای پل‌های مهم بشمار می رود.

پایه‌ها و تکیه گاه‌های اصلی پل مدور و قطور است و مصالح آن از سنگ‌ های مکعبی بزرگ و تراشیده در ابعاد مساوی است که به صورت "رگ چین" به روی هم چیده شده اند و پایه اصلی پل را به وجود آورده است. داخل پایه‌ها نیز از قلوه سنگ و ملاط گچ پر شده و مصالح پل سنگ و ملاط گچ و در سقف تاق‌ها از آجر است که همگی در پیچیدگی این پل نقش دارند. تاق‌های جناغی، دالان‌ها و راهروها همگی از آجرهایی به ابعاد ۲۰ در ۲۵ سانتی متر ساخته شده است و نمای این پل تاقچه‌های مسدود و باز و موج شکن هایی دارد که به وسیله راهروها با چند پل به هم متصل می شوند که این نیز حتی در دوران کنونی بسیار مهندسی شده به نظر می رسد.

وجود پله‌ها در میان دالان ستون میانی، بیانگر این امر است که این پل فقط یک پل ارتباطی نبوده بلکه راهروهای داخل و پلکان نشان از این دارد که کاروان‌ها از این پل به عنوان سرپناه به هنگام عبور استفاده می کردند و چه بسا شب‌ها که در دل این دالان‌ها کاروانیان به صبح رسانده اند. یکی از مورخان تاریخ به نام سِر "هِنری راولینسون" در سفرنامه خود درباره این پل می نویسد: "پلی که هم اکنون بر روی سیمره (دره شهر فعلی) قرار دارد یکی از بهترین پل‌های ایران است که حسین خان بزرگ (والی بزرگ و معروف ایلام و لرستان) به سال ۱۰۰۸ هجری قمری این پل را تعمیر کرده است".

به اعتقاد مورخان این پل در سال ۱۳۳۴ هجری قمری بر اثر زلزله از بین رفته است. مدیر کل میراث فرهنگی استان ایلام در این ارتباط به خبرنگار مهر گفت: پل تاریخی گاومیشان در سال ۱۳۷۷ به شماره ۲۲۲۲ توسط سازمان میراث فرهنگی کشور در آثار ملی کشور ثبت شده است. عبدالمالک شنبه زاده اظهار داشت: مرمت و بازسازی این پل تاریخی و تعیین حریم و عرصه پل انجام شده است.

این مسئول با اشاره به اینکه در راستای معرفی این اثر تاریخی برای مسافران و گردشگران محوطه اثر به طور کامل پاکسازی شده است، تصریح کرد: همه ساله در ایام تعطیل مسافران و گردشگران زیادی به دیدن این اثر تاریخی رهسپار می شوند. شنبه زاده یادآور شد: این اثر تاریخی در حال حاضر به طور کامل مرمت و باسازی شده است آماده استقبال از گردشگران است.

این مسئول اضافه کرد: استان ایلام با داشتن ۷۶۰ اثر تاریخی ثبت شده در آثار ملی کشور یکی از قطب‌های گردشگری در کشور محسوب می شود

آژانس مسافرتی سبز گشت خاورمیانه/